Συμπαγής η αστική εξουσία
Κάποιοι μπορεί να αναρωτηθούν καλοπροαίρετα: Μήπως το ΚΚΕ εξομοιώνει διαφορετικές καταστάσεις; Είναι ίδια τα συντάγματα που υπήρχαν πριν το 1967 και στη διάρκεια της δικτατορίας, με το σημερινό σύνταγμα που ισχύει από το 1975 με όλες τις αναθεωρήσεις που έχουν γίνει; Πριν το 1967 κατοχυρωνόταν το πολίτευμα της βασιλευομένης δημοκρατίας. Ο θεσμός της βασιλείας καταργήθηκε αρχικά από τη χούντα και στη συνέχεια με το δημοψήφισμα της 8ης Δεκεμβρίου 1974. Επιπλέον, το ΚΚΕ βρισκόταν εκτός νόμου, ενώ εδώ και σαράντα χρόνια λειτουργεί νόμιμα. Αδιαφορεί το ΚΚΕ, για το αν θα υπάρχει η Α ή η Β μορφή αστικής διακυβέρνησης;
Το ΚΚΕ παλεύει από την ίδρυσή του ενάντια στην καταστολή της ταξικής πάλης, του εργατικού κινήματος και φυσικά του ίδιου, ως κόμματος της εργατικής τάξης. Απ' αυτήν τη σκοπιά, διεκδικεί δικαιώματα και ελευθερίες, όσο είναι δυνατό αυτό στο καπιταλιστικό σύστημα. Διεκδίκησε και τη δημόσια ανοιχτή δράση του μετά από 27 συνεχή χρόνια παρανομίας. Και το 1974, επιδίωξε και πέτυχε ντε φάκτο τη νομιμοποίησή του, αξιοποιώντας και την υποχώρηση του αντικομμουνισμού στο λαό, που η κυβέρνηση Καραμανλή δεν μπορούσε να αγνοήσει. Αντιπαλεύει τη φασιστική Χρυσή Αυγή, τον εθνικισμό, το ρατσισμό και τον αντικομμουνισμό κάθε απόχρωσης. Ταυτόχρονα, όμως, πιστεύει ότι επιβεβαιώθηκαν τα λόγια του Λένιν, που πριν 95 χρόνια έγραψε:
"... Η αστική δημοκρατία είναι δημοκρατία πομπωδών φράσεων, πανηγυρικών λόγων, μεγαλόστομων υποσχέσεων, ηχηρών συνθημάτων για ελευθερία και ισότητα, ενώ στην πραγματικότητα αυτά συγκαλύπτουν τη σκλαβιά και την ανισοτιμία της γυναίκας, τη σκλαβιά και την ανισότητα των εργαζομένων και εκμεταλλευομένων".
Αλήθεια, πόσο επίκαιρη είναι ως προς αυτό το ζήτημα η τοποθέτηση του Ν. Ζαχαριάδη για την αστική δημοκρατία, όταν το 1945, στο 7ο Συνέδριο του Κόμματος, επεσήμανε:
"Η θεωρία του δυτικού και ανατολικού σοσιαλισμού συμπληρώνεται συχνά με τη θέση ότι η πραγματική δημοκρατία είναι η δυτικοευρωπαϊκή. Και όταν τους ρωτήσετε, «γιατί;» παίρνετε την απάντηση: γιατί επιτρέπει την ύπαρξη της αντιπολίτευσης. Η αλήθεια είναι ότι η δυτικοευρωπαϊκή αστική δημοκρατία δεν επιτρέπει μα επιβάλλει την αντιπολίτευση. Γιατί; Γιατί μ' αυτό τον τρόπο τα αστικά κόμματα στις χώρες της αστικής δημοκρατίας μπορούσαν και παράσερναν, γελούσαν και διασπούσαν το λαό. Οταν το ένα κόμμα ξεσκεπαζότανε και χρεοκοπούσε, ερχόταν το άλλο στην αρχή, μα το καθεστώς της εκμετάλλευσης έμενε".
Το Σύνταγμα του 1952, αυτό που πρόβλεπε και την επιβολή στρατιωτικής δικτατορίας και που το κατάργησε η χούντα με τη δικτατορία, αυτό το Σύνταγμα, ανεξάρτητα από τις διαφορές του με τα επόμενα, κατοχύρωνε κυρίως και πρωταρχικά την εξουσία της τάξης και την ιδιοκτησία της στα μέσα παραγωγής. Αυτό ήταν και είναι το βασικό, το θεμελιώδες. Από το παραπάνω πλαίσιο δε βγαίνει και δε γινόταν να βγει και το ισχύον Σύνταγμα. Το άρθρο του 17 ορίζει:
"Η ιδιοκτησία τελεί υπό την προστασία του Κράτους...".
Και καθορίζει ότι το άρθρο 28 αποτελεί "θεμέλιο για τη συμμετοχή της Χώρας στις διαδικασίες της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης". Επίσης, απαγορεύει τις υπαίθριες συναθροίσεις "αν εξαιτίας τους επίκειται σοβαρός κίνδυνος για τη δημόσια ασφάλεια". Μεριμνά ακόμα για "την εδραίωση της κοινωνικής ειρήνης". Και υπογραμμίζει ως "θεμελιώδη υποχρέωση όλων των Ελλήνων" την αφοσίωση στη Δημοκρατία και την υπεράσπισή της με όλα τα μέσα. Κι αν ο λαός αποφασίσει να εγκαθιδρύσει μια ανώτερη, τη σοσιαλιστική; Επιπλέον, υπάρχει το θεσμικό πλαίσιο της ΕΕ με συγκεκριμένα μέτρα καταστολής, όπως ο Ευρωστρατός κ.ά.
Η δημοκρατία είναι ταξική, γιατί τα μέσα παραγωγής δεν είναι κοινωνικοποιημένα, επομένως δεν υπάρχει και ισοτιμία πρόσβασης στα αγαθά της Υγείας, της Παιδείας και γενικά στην ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών.
Και φυσικά ταξικός είναι και ο χαρακτήρας των κρατικών μηχανισμών. Πριν το 1974 και μετά, βρέθηκε στη δημόσια αντιπαράθεση το ζήτημα του στρατού. Η αστική τάξη και το πολιτικό της προσωπικό έκαναν λόγο για κάποιους "άφρονες αξιωματικούς", που το 1967 σφετερίστηκαν την εξουσία. Αλλοι μίλησαν για επίορκους αξιωματικούς που παρέσυραν τις ΕΔ και παρεξέκλιναν της αποστολής τους. Ταξικές προσεγγίσεις που συγκάλυπταν την πραγματικότητα.
Αλλοι, αναφερόμενοι σε πραγματικά γεγονότα, έκαναν λόγο για χουντικούς θύλακες στις ΕΔ, που δεν εκκαθαρίστηκαν ούτε από την κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου το 1963 - 1965.
Ομως, υπάρχει το κυριότερο. Ο στρατός, ως μηχανισμός, είναι όργανο ταξικής κυριαρχίας. Και στο καπιταλιστικό και στο σοσιαλιστικό σύστημα. Βεβαίως, από αντίθετη ταξική θέση στο καθένα, αφού στο καπιταλιστικό η καταστολή γίνεται από μια μειοψηφία σε βάρος της μεγάλης πλειοψηφίας και στο σοσιαλιστικό το αντίθετο. Αλλά σε κάθε περίπτωση, ο στρατός δε βρίσκεται στην υπηρεσία όλων. Κι αυτό, ανεξάρτητα από τις προθέσεις ή και την ιδεολογία αξιωματικών με προοδευτικές αντιλήψεις ή κι απλών στρατιωτών. Ο μηχανισμός ενεργεί ως συμπαγής σιδερένια δύναμη, που καθορίζεται από το χαρακτήρα της πολιτικής εξουσίας. Ο ταξικός χαρακτήρας του στρατού αποδείχθηκε έμπρακτα και στα χρόνια της λεγόμενης μεταπολίτευσης, με τη συμμετοχή τμημάτων του στους ιμπεριαλιστικούς πολέμους στα Βαλκάνια, στο Αφγανιστάν κι αλλού. Και μόνο η συμμετοχή στο ΝΑΤΟ, αυτόν τον οπλισμένο καπιταλιστικό μηχανισμό αντεπαναστατικής δράσης όπου Γης, αρκεί για να καταδειχθεί σε ποιο ρόλο προορίζουν ανθρώπους που πιστεύουν ότι υπηρετούν την πατρίδα τους, ενώ υποχρεώνονται να υπηρετούν αλλότριους σκοπούς, πολλοί παρά τη θέλησή τους.
Το ζήτημα, λοιπόν, δεν είναι αν το ΚΚΕ ισοπεδώνει τις διαφορές, γιατί κάτι τέτοιο δεν το έκανε ούτε το κάνει. Το ΚΚΕ βγάζει συμπεράσματα. Και ένα βασικό περιέχεται στο ότι δε συνδέει την πάλη για επιμέρους στόχους με τη διαμόρφωση αστικών κυβερνήσεων συνεργασίας, αλλά τη συνδέει με την ανασύνταξη του εργατικού και λαϊκού κινήματος, δίχως να θυσιάζει την αυτοτέλεια του Κόμματος στη γραμμή εκείνη που αποσκοπεί στον αστικό εκσυγχρονισμό και που βέβαια δεν αντιμετωπίζει τη μήτρα που γεννά το φασισμό, τον εθνικισμό, την ανεργία, την πείνα, τους πολέμους: Την καπιταλιστική ιδιοκτησία και εξουσία.
Το πραγματικό πρόβλημα
Στα 40 χρόνια που πέρασαν γνωρίσαμε πολλές εναλλαγές κυβερνήσεων. Περιόδους καπιταλιστικής ανάπτυξης και καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης. Τι αποδείχθηκε; Οτι η εργατική τάξη και τα φτωχά - λαϊκά στρώματα πληρώνουν και στην περίοδο της ανάπτυξης και στην κρίση. Αποδείχθηκε πως οι όποιες παραχωρήσεις αποσπούν οι εργαζόμενοι στο έδαφος του καπιταλισμού είναι προσωρινές. Οι ανάγκες της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων δεν είναι δυνατό να ικανοποιηθούν αν δεν αλλάξει η τάξη στην εξουσία.
Περισσότερο από έναν αιώνα τίθενται αστικά διλήμματα στο λαό, για να τα κάνει υπόθεσή του. Οσο για το ΚΚΕ, που λέει ότι το ζήτημα του σοσιαλισμού τίθεται εξ αντικειμένου, και άρα είναι επίκαιρος, του προσάπτουν τα χαρακτηριστικά του μαξιμαλιστή, που παραγνωρίζει το παρόν και παραπέμπει τα πάντα στο μέλλον.
Πριν τη δικτατορία του 1967, ο σοσιαλισμός θεωρούνταν ανεπίκαιρος, διότι το ζήτημα ήταν να λειτουργήσει καλά η δημοκρατία. Στη διάρκεια της δικτατορίας προείχε η ανάγκη να συνενωθούν οι δημοκρατικές δυνάμεις για να την ανατρέψουν. Μετά τη δικτατορία τέθηκε ως ανάγκη η στερέωση της δημοκρατίας. Και αφού πέρασαν μερικά χρόνια, το δίλημμα που ετίθετο στο λαό ήταν να φύγει η Δεξιά. Και τα τελευταία χρόνια, ο σοσιαλισμός κατέστη και πάλι ανεπίκαιρος, λόγω... μνημονίων. Ακόμα μια φορά ο ...ρεαλισμός τίθεται ως απαγορευτικός για το σοσιαλισμό! Εκατό χρόνια το ίδιο! Και αύριο, πάλι θα τεθεί κάποιο άλλο αστικό δίλημμα, αν στο μεταξύ ο λαός δεν έχει αποφασίσει να σηκώσει το ανάστημά του.
Ομως, η πείρα των τελευταίων 40 χρόνων αναδεικνύει ότι το πραγματικό ζήτημα για την εργατική τάξη και πλατιά τμήματα των αυτοαπασχολούμενων είναι: Συγκέντρωση δυνάμεων για τη Λαϊκή Συμμαχία, για την έξοδο της Ελλάδας από την ΕΕ και το ΝΑΤΟ, με μονομερή διαγραφή του χρέους και κοινωνικοποίηση των μονοπωλίων με εργατική εξουσία. Αυτή η συμμαχία αντιμετωπίζει και το φασιστικό φαινόμενο και την αντεργατική πολιτική, παλεύει για να περιορίζει τα αντιλαϊκά μέτρα, για να αποκρούει άλλα, για να αποσπά κάποιες κατακτήσεις, δίχως να χάνει από μπροστά της το στόχο: Την ανατροπή της αστικής εξουσίας και την αντικατάστασή της από μια ανώτερη, την εξουσία της εργατικής τάξης. Η πάλη για επιμέρους ζητήματα, όχι μόνο δεν πρέπει να οδηγεί σε στόχους για κυβερνήσεις αστικής διαχείρισης, αλλά θα γίνεται πιο αποτελεσματική και για τα επιμέρους, όσο περισσότερο συσπειρώνει δυνάμεις ενάντια στην τάξη που εξουσιάζει, ενάντια σε όλες τις αστικές κυβερνήσεις, όποιο πρόσημο κι αν έχουν.
Φίλοι και σύντροφοι,
Ενα από τα διδάγματα της περιόδου είναι η ανάγκη για το λαό να υπάρχει ισχυρό ΚΚΕ. Αυτό δεν αφορά μόνο το ίδιο το Κόμμα, αφορά εξ αντικειμένου και τα πιο πρωτοποριακά τμήματα της εργατικής τάξης, της νεολαίας της, των λαϊκών στρωμάτων.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι, στο χαμηλό και για μεγάλα διαστήματα ανύπαρκτο επίπεδο του λαϊκού κινήματος τα χρόνια της δικτατορίας, επέδρασαν πολλοί παράγοντες, τόσο η τρομοκρατία όσο και η ηττοπάθεια που καλλιεργούνταν από πολλές πλευρές, οι οποίες ψιθύριζαν ότι η δικτατορία είναι ανίκητη και προέτρεπαν το λαό να καθίσει φρόνιμα. Από την άλλη, πρέπει να συνυπολογιστεί και η πολιτική των στρατιωτικών κυβερνήσεων, που συνδύαζαν την ωμή καταστολή με την ευελιξία. Η δικτατορία στήριξε τις συμμαχίες της στη διαγραφή των αγροτικών χρεών, στην ενίσχυση της αγοραστικής δύναμης και στη μείωση της ανεργίας, στις παροχές σε άλλα τμήματα μεσαίων στρωμάτων. Κι αυτά, στη βάση της καπιταλιστικής ανάπτυξης που συντελούνταν με υψηλούς ρυθμούς πολλά χρόνια πριν το '67. Μ' αυτόν τον τρόπο η δικτατορία έδινε σε πολιτικά καθυστερημένα και συντηρητικά τμήματα του πληθυσμού μια εικόνα φιλολαϊκή.
Δεν πρέπει, ωστόσο, να υπάρχει αμφιβολία ότι τα γεγονότα θα είχαν εξελιχθεί διαφορετικά και υπέρ του λαού, αν κατά την εκδήλωση του πραξικοπήματος, που όλοι περίμεναν το 1967, υπήρχε ανάλογη προετοιμασία για να αποκρουστεί αυτό από τις μαχόμενες λαϊκές δυνάμεις ή -αν δε γινόταν τελικά να αποτραπεί- τουλάχιστον να συναντούσε ισχυρή μαζική αντίσταση από την πρώτη στιγμή και -σε τελευταία ανάλυση- να υπήρχαν οι αναγκαίες βάσεις, ώστε να διεξαχθεί η εργατική - λαϊκή πάλη από καλύτερες θέσεις. Δεν ήταν μοιραίο να γίνει το πραξικόπημα μέσα σε ένα κλίμα γενικού αιφνιδιασμού και πιάνοντας στον ύπνο χιλιάδες στελέχη της ΕΔΑ τότε και του ΚΚΕ.
Σε μεγάλο βαθμό, το επίπεδο του λαϊκού κινήματος προσδιορίστηκε από την κατάσταση του συνειδητού παράγοντα, του ΚΚΕ, το οποίο βρέθηκε μπροστά στη στρατιωτική δικτατορία, έχοντας διαλύσει τις παράνομες Κομματικές Οργανώσεις του στην Ελλάδα και ακολουθώντας μια στρατηγική που αφόπλιζε την εργατική τάξη, ενίσχυε τις κοινοβουλευτικές αυταπάτες και διαμόρφωνε την πολιτική των συμμαχιών στη βάση της ενότητας των "δημοκρατικών δυνάμεων" εναντίον της Δεξιάς.
Οσον αφορά την οργανωτική του συγκρότηση, είναι χαρακτηριστικό ότι το Κόμμα μας έκανε μόλις το 1968, στη 12η Ολομέλεια της ΚΕ και στη σύγκρουση με τον αναθεωρητισμό - φραξιονισμό, ένα χρόνο σχεδόν μετά την επιβολή της δικτατορίας, το πρώτο αποφασιστικό βήμα προς την οργανωτική του αυτοτέλεια και σχεδόν ενάμιση χρόνο μετά την 21η Απριλίου, για την ίδρυση της ΚΝΕ.
Οι παραπάνω διαπιστώσεις δεν αναιρούν φυσικά το γεγονός ότι το ΚΚΕ ήταν το κόμμα που έδωσε στον αντιδικτατορικό αγώνα τις περισσότερες θυσίες. Χιλιάδες κομμουνιστές και κομμουνίστριες στάθηκαν αλύγιστοι στις εξορίες και στις φυλακές, στα στρατοδικεία και στην παρανομία, στην Ελλάδα και στο Εξωτερικό. Το παράδειγμα της αλύγιστης στάσης είναι επίσης επίκαιρο σήμερα. Δεν υπάρχουν βεβαίως τα κολαστήρια τύπου ΕΑΤ - ΕΣΑ, Μπουμπουλίνας και τα άλλα. Υπάρχει όμως η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, η ανεργία, η πείνα, η αβεβαιότητα. Υπάρχουν οι νόμοι της ΕΕ και η υπόθαλψη φασιστών εγκληματιών. Ο εργαζόμενος λαός έχει ανάγκη από την οργάνωσή του, την πίστη στη δύναμή του, την αντοχή στις δυσκολίες, αναγκαίες προϋποθέσεις για να γίνει νοικοκύρης του μόχθου του και του πλούτου που αυτός παράγει».